Prof. (hc) Uğur Derman

Uğur Derman, akademisyen ve gelenekli Türk sanatçısıdır. 1961’den bu yana Osmanlı kültürü, hat ve

kitap sanatı üzerine konferanslar vermiş, bu alanlarda da 500’ü aşkın yayını bulunmaktadır.

Erken Hayatı ve Eğitimi

M. Uğur Derman, 5 Şubat 1935’te Balıkesir’in Bandırma ilçesinde doğdu. Babası Maliye Vekâleti

memurlarından Mehmed Celâleddin, annesi ise Nâzıme Hanım’dır. Doğumundan kısa süre önce

babasını kaybetmiş, çocukluk yıllarını eczacı olan dedesi Osman Derman’ın himayesinde geçirmiştir.

İlk ve orta öğrenimini Bandırma’da tamamladıktan sonra 1948’de ailesiyle birlikte İstanbul’un

Üsküdar semtine yerleşmiştir. Üsküdar’ın sosyal ve kültürel çevresi, sanat yönelişinde belirleyici

olmuştur.

1953’te Haydarpaşa Lisesi’nden mezun olmuş, burada edebiyat öğretmeni Mahir İz’in etkisiyle

Osmanlı edebiyatı ve kültürüne ilgi duymaya başlamıştır. 1960’ta İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi

Eczacılık Okulu’ndan mezun olmuştur.

San’at Eğitimi

1955’te ta‘lîk hattı öğrenmek amacıyla Hattat Necmeddin Okyay’a talebe olmuş, hocasından ayrıca

ebru, cilt ve âhar gibi gelenekli kitap sanatlarını da öğrenmiştir. 1960’ta Okyay’dan ta‘lîk hattından

icazet almıştır. Bunun yanı sıra Süheyl Ünver, Macid Ayral ve Halim Özyazıcı gibi dönemin önemli

üstatlarından da eğitim almıştır. Sanat hayatının gelişiminde Mahir İz, Necmeddin Okyay ve Süheyl

Ünver’in ve Nihad Çetin’in önemli bir etkisi bulunmaktadır. Hattat Macid Ayral ve Halim Özyazıcı gibi

üstadlardan müzakere yoluyla istifade sağlamıştır.

Mahir İz

Lise yıllarında Mahir İz’in Haydarpaşa Lisesi’ndeki serbest seminerlerine katılmıştır. Mahir İz,

hocasının okuduğu Arapça ve Fars beyitler aracılığıyla Osmanlı yazı kültürüne yönelmiştir. Arap ve

Fars edebiyatını iyi bilen bir edebiyat hocasıydı ve bu seminerlerde beyitler okurdu. Hocasının

okuduğu bu beyitlerin de etkisiyle Osmanlı yazı ve kültürüne yönelmiştir. Aldığı eğitimlerle Osmanlı

Türkçesini hocasına mektup yazacak kadar ilerletmiştir.

Necmeddin Okyay

Necmeddin Okyay, hat ve ebru başta olmak üzere birçok gelenekli sanat alanında önemli bir

sanatkârdır. Uğur Derman, 1955’te Necmeddin Okyay’dan ta’lik yazısını meşk etmeye başlamıştır.

Toygartepe’deki derslerinde yazı dışında ebru, tezhip, cilt ve mürekkep yapımı gibi alanlarda da

eğitim almıştır.

Pazar günü başlayan bu dersler zamanla hafta içinde devam etmiştir. Uğur Derman bu dönemde

eczacılık fakültesinde öğrenciliği ve hat talebeliğini beraber yürütmüştür. Bu hoca-talebe ilişkisi

Okyay’ın vefatına kadar sürmüş, Derman hocasını “manevî baba” olarak nitelemiştir.

Süheyl Ünver

Derman, Süheyl Ünver ile Necmeddin Okyay aracılığıyla tanışmıştır. Hocası, Tuğrakeş İsmail Hakkı

Bey’in kabri için yazdığı kitâbeyi kendisine vererek Süheyl Ünver’e götürmesi ve onunla tanışmasını

istemiştir. Bu dönemde eczacılık öğrencisi olan Uğur Derman, kendisini tanıtmış ve Okyay’ın talebesi

olduğunu üstattan ders aldığını belirtmiştir. Yazı dersleri aldığını öğrenmesinden sonra ise Ünver,

kendisine de gelmesini istemiş, aralarında yakınlık başlamış zamanla hocanın ailesiyle de tanışmıştır.

Süheyl Ünver’in çalışmaları için Amerika’ya gittiği dönemde mektuplaşarak irtibatlarını

sürdürmüşlerdir. Derman en az 4 sayfadan oluşan mektuplar göndermiştir. Mektuplaşmaları Ünver’in

Türkiye’ye dönüşü ve Uğur Derman’ın askere gidişinde de devam etmiştir. Birbirlerine karşılıklı olarak

16 sayfalık mektuplar yazmışlardır. Bu mektuplaşmalar ileriki dönemde kitaplaştırılmıştır.

Meslek Hayatı

1963–1978 yılları arasında İstanbul Gümüşsuyu’nda ailesinin üçüncü eczacısı olarak eczacılık

yapmıştır. Fethi Gemuhluoğlu’nun vefatından sonra 1977–2006 yılları arasında Türkpetrol Vakfı’nın

idaresini yürütmüştür. Ayrıca Ekrem Hakkı Ayverdi, Samiha Ayverdi ve İlhan Ayverdi ile birlikte

Kubbealtı Vakfı’nın kurucuları arasında yer almıştır.

1985–2006 yılları arasında Mimar Sinan Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi’nde “Türk Kitap

Sanatları Tarihi” dersleri vermiştir. Kültür Bakanlığı ve IRCICA aracılığıyla Kahire, Bağdat, Kuveyt,

İslamabad, Tunus gibi merkezlerde hat sanatını tanıtmak amacıyla gitmiştir.

Ödüller

1977’de Mimar Sinan Üniversitesi tarafından fahrî profesör unvanı verilmiştir. 2009’da

Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile Elginkan Vakfı Türk Kültürü Araştırma Ödülü’ne,

2010’da ise UNESCO Yaşayan Kültür Hazinesi ödülüne layık görülmüştür.

Sanat Hayatı

1961’den itibaren konferanslar vermiş, gelenekli sanatlar ve Osmanlı kültürü üzerine 500’ün üzerinde

yayın kaleme almıştır.

Derman, hat ve kitap sanatlarının tarihsel gelişimini inceleyen çalışmalar yapmıştır. İstanbul’un hat

sanatındaki merkezî rolünü ve Osmanlı hattatlarının üslup farklılıklarını eserlerinde ayrıntılı biçimde

işlemiştir.

Aile Hayatı

1965’te tezhip sanatkârı ve sanat tarihçisi Çiçek Derman ile evlenmiştir. Nikâh şahitliklerini

Necmeddin Okyay ve Süheyl Ünver yapmıştır. Çiftin üç çocuğu bulunmaktadır.

Kaynakça

Derman, M. Uğur. Otobiyografi. Yayımlanmamış el yazması, Ekim 2025.

Kubbealtı Yayınları’nda Çıkan Eserleri:

• Tanbūri Cemil Bey’in Hayâtı, Mes’ud Cemil, İstanbul 2002 (Hazırlayan)
• 18. Asırda Lâle, Ekrem Hakkı Ayverdi, İstanbul 2006 (Hazırlayan)
• Murakka'-ı Hâs Tuğrakeş bir pâdişah: Sultan III. Ahmed, İstanbul 2009
• Ömrümün bereketi: 1, İstanbul 2011
• Medresetü’l-Hattâtîn Yüz Yaşında, İstanbul 2015
• Gurbetnâme, Süheyl Ünver - Uğur Derman Mektuplaşmaları, İstanbul 2018
• Ömrümün Bereketi: 2, İstanbul 2019
• Ömrümün Bereketi: 3, İstanbul 2019
• Ömrümün Bereketi: 4, İstanbul 2021
• Defternâme, Süheyl Ünver - Uğur Derman, İstanbul 2024

Diğer Eserleri:

• Medeniyet Âleminde Yazı ve İslâm Medeniyetinde Kalem Güzeli, Ankara 1974, 1989
• Türk Sanatında Ebrû, İstanbul 1977
• Türk Hat Sanatının Şaheserleri, İstanbul 1982
• İslâm Kültür Mirâsında Hat Sanatı, İstanbul 1992
• Letters in Gold, New York 1998
• Calligraphies Ottomanes, Paris 2000
• Siegel des Sultan, Berlin 2001
• S.Ü. Sakıp Sabancı Müzesi: Hat Koleksiyonundan Seçmeler, İstanbul, 2002
• Eternal Letters, Sharjah, 2009
• Edebi ve Hattı ile Ali Alparslan, İstanbul 2010
• Emin Barın Hat Koleksiyonu, İstanbul 2010
• Doksandokuz İstanbul Mushafı, İstanbul 2010
• Yeni Câmi Çeşme ve Sebîli'nin Kitâbesi, 2011
• Kādıasker Mustafa İzzet Efendi Hilyesi, 2011
• Harflerin Aşkı, İstanbul 2014
• Türk Hat San’atından Seçmeler, İstanbul 2017
• Hilye-i Hakānî - Kazasker Mustafa İ­zzet Efendi Hattıyla, İstanbul 2021 (Prof. Dr. İskender Pala ile birlikte)