Nihad Sâmi Banarlı
İstanbul Fatih’te doğdu. Trabzonlu Alemdarzâde ailesinden ve Osmanlı devri mutasarrıflarından İlyas Sâmi Bey’in oğludur. İlk Osmanlı mebuslarından ve basılı bir divan sahibi olan dedesi Hilmi Efendi devrinin tanınmış şairlerindendi. Babasının da bilhassa vatanî şiirler kaleme aldığı bilinmektedir. Nihad Sâmi önce Somyarkın, daha sonra Banarlı soyadını aldı.
Nihad Sâmi, İstiklâl Lisesi’nden sonra İstanbul Dârülfünûnu Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bölümü ile birlikte Yüksek Muallim Mektebi’ni bitirdi. Aynı yıl Edirne Erkek Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak tayin edildi. Ayrıca Edirne Kız ve Erkek Muallim mekteplerinde edebiyat dersleri verdi. 1939’da Kabataş Erkek Lisesi’ne, 1943’te Galatasaray Lisesi’ne, 1946’da İstanbul Erkek Öğretmen Okulu’na, iki sene sonra da İstanbul Eğitim Enstitüsü’ne tayin edildi. Bu vazifelerine ek olarak Boğaziçi, Şişli Terakki ve Işık liseleri gibi çeşitli okullarda ders verdiği gibi 1959’dan 1962’ye kadar İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde İslâmî Türk edebiyatı dersini okuttu. İstanbul Eğitim Enstitüsü ile Yüksek Öğretmen Okulu müdürlüğünü yaptı, 1969’da kendi isteğiyle emekli oldu. Öğretmenliğinin yanı sıra 1955’te üye olduğu İstanbul Fetih Cemiyeti’ne bağlı İstanbul Enstitüsü’nün ve aynı yıl kurulan Yahya Kemal Enstitüsü’nün müdürlüğüne seçildi. Her iki enstitünün yayın çalışmalarını yürüttü. Millî Eğitim Bakanlığı “1000 Temel Eser” ve “Çağdaş Türk Yazarları” komisyonlarında görev aldı. Kubbealtı Cemiyeti bünyesinde 1971’de çalışmaya başlayan Dil ve Edebiyat Akademisi’nin edebiyat dalı başkanlığını ve aynı kuruluşun 1972’den itibaren yayımladığı Kubbealtı Akademi Mecmuası’nın müdürlüğünü yaptı. Yahyâ Kemâl'in bütün eserlerini toplayarak Türk fikir hayatına kazandırdı. Yeni ve çok hacimli bir şekil verdiği Resimli Türk Edebiyâtı Târihi adlı büyük eserinin telif ve baskısını tamamlamaya çalışmakta iken 13 Ağustos 1974’te vefat etti. Fâtih Câmiinde kılanan cenaze namazından sonra Rumeli Hisarı'nda Âşiyan Mezarlığı’na defnedildi. Eserlerini Vakfımıza bağışlamıştır.
Kubbealtı Yayınları’ndan Çıkan Eserleri:
- Türkçenin Sırları (1972)
- Şiir ve Edebiyat Sohbetleri (c. I, 1976, c. II, 1982. 2004 yılında itibaren Edebiyat Sohbetleri adıyla yayımlandı)
- Tarih ve Tasavvuf Sohbetleri (1984)
- Bir Dağdan Bir Dağa, Nihad Sâmi Banarlı’nın Kaleminden Yahya Kemal (1984)
- Kültür Köprüsü, Süleyman Çelebi’den Mehmed Âkif’e (1985)
- Kitaplar ve Portreler, Mehmed Âkif’ten Günümüze (1985)
- Devlet ve Devlet Terbiyesi (1985)
- İstanbul’a Dâir (1986)
- Îman ve Yaşama Üslûbu (1986)
Diğer Eserleri:
Türk Edebiyatı:
- XIV’üncü Asır Anadolu Şairlerinden Ahmedî’nin Osmanlı Tarihi: Dâsitân-ı Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman ve Cemşîd ve Hurşîd Mesnevîsi
- Nâmık Kemal ve Türk-Osmanlı Milliyetçiliği (1947)
- Resimli Türk Edebiyâtı Târihi, Destanlar Devrinden Zamanımıza Kadar (1948; genişletilmiş 2. baskı 1971-1979)
- Büyük Nazîreler, Mevlid ve Mevlid’de Millî Çizgiler (İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Dergisi, 1962, I, s. 1-24’ten ayrı basım)
Liseler İçin Ders Kitapları:
- Türk Edebiyatı Tarihi, Başlangıçtan Tanzimat’a Kadar Hıfzı Tevfik Gönensay ile, 1940)
- Edebî Bilgiler (1942)
- Metinlerle Edebî Bilgiler (Lise I, 1950)
- Metinlerle Türk ve Batı Edebiyatı (Lise II, III, IV, 1951)
Yahya Kemal’le İlgili Kitapları:
- Yahya Kemal Yaşarken (1959)
- Yahya Kemal’in Hâtıraları (1960)
Diğer Kitapları:
- Kızıl Çağlayan (1933)
- Bir Yuvanın Şarkısı (1933)
- Faruk Nafiz Hayatı, Seçme Şiirleri (ts.)
DİA'dan yararlanılmıştır.