Dr. (hc) Ekrem Hakkı Ayverdi
22 Aralık 1899'da İstanbul'da doğdu. Babası piyâde kaymakamı İsmail Hakkı Bey, annesi Fatma Meliha Hanım'dır. Kardeşi Sâmiha Ayverdi, babasına atfen, dedesinin Ramazanoğulları'na kadar, annesinin atalarının da Kanûnî Sultan Süleyman'ın Budin seferinde şehit olmuş ve oraya defnedilmiş Gül Baba'ya kadar uzandığını nakleder. Ekrem Hakkı Ayverdi bir yazısında İstanbul'a olan mensubiyeti ile ilgili olarak şunları yazmıştır:
“1899'da İstanbul'da doğdum. Büyükbabam 150 sene önce Bolu'dan İstanbul'a gelmiş, büyükanne tarafım Isparta cihetinden. Onların İstanbul'a gelişleri ise 200 sene evveline rastlıyor. Yâni İstanbulluyum. Ama vaktiyle bir konferans vermiştim. Orada demiştim ki: ‘Ben hem Bosnalıyım hem Budinliyim, hem Üsküplüyüm hem Atinalı, hem Sofyalıyım hem Erzurumlu hem Erzincanlıyım. Fakat İstanbulluyum. Hiç ayırmam.’”
1907'de tahsil hayatına başlayan Ekrem Hakkı Ayverdi, 1920'de Mühendis Mektebi'nden (İstanbul Teknik Üniversitesi) mezun olmuştur. İstanbul Belediyesi'nde bir buçuk yıl kadar çalıştıktan sonra serbest meslek hayatına atılmış, 1950 yılına kadar süren bu devrede çeşitli inşaatların taahhüdünü almasının dışında, İstanbul ve Trakya'da birçok târihî binanın restorasyonunu yapmıştır. Çocukluğunun geçtiği Şehzâdebaşı'nın renkli muhiti, babasının selâmlık sohbetleri, îmânlı ve vatansever aile ocağı, devrin çeşitli sanat ve ilim muhitleri, Ekrem Hakkı Ayverdi'ye kuru bir inşaat ve teknik adamı olarak kalmaktan ziyâde, bir fikir ve sanat adamı hüviyetini kazandırmıştır. Eski mîmârî eserleri ihyâ ederken bir yandan da çeşitli sanat eserlerini, güzel yazı ve tezhip, kur'an-ı kerimler, murakkalar, cildler, nâdide kumaş ve çiniler, muhtelif cins evânî, cam eşya, yazı sanatına ait malzemeleri toplama ve muhafaza etme yolunu da tutmuştur.
Çok kesif ve verimli bir iş hayatına rağmen, 1950'lerde bütün bu müteahhitlik çalışmalarını bırakarak fikir ve yazı hayatına başlamıştır. Bu tarihe kadar iş hayatında muvaffakiyeti ve dürüstlüğü ile tanınan Ekrem Hakkı Ayverdi, bundan sonra mimarlık tarihi araştırıcısı olarak da yeri kolay kolay doldurulmayacak eserler vermiştir. Bütün bu araştırma çalışmaları denilebilir ki hemen hemen ömrünün son senelerine kadar devam etmiştir. Çok sayıda tetkik seyahatleri, kaynak çalışmaları ve elde edilen bilgilerin değerlendirmeleri ve yayımlanması aralıksız sürmüş; 1952, 1956 ve 1976 yıllarında Yugoslavya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ve Macaristan'daki Türk eserlerini tetkikin dışında 1950'den itibâren Anadolu'nun her tarafına da müteaddit seyahatler yapmıştır.
Ekrem Hakkı Ayverdi, Mühendisler Birliği ve Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu şeref üyesi, İstanbul Fetih Cemiyeti kurucu üyesi ve başkanı, Türk Tıp Tarihi Kurumu, Türk Ocağı ve Aydınlar Ocağı üyesi idi. Bir ömür boyu biriktirdiği çeşitli sanat eserlerini, koleksiyonlarını ve bütün emlâkını; 1978 senesinde kurduğu Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı'na bağışlamıştır. Eşi İlhan Ayverdi de bu vakfın başkanlığını vefat edinceye kadar yürütmüştür.
1979 yılında İstanbul Üniversitesi Senatosu tarafından kendisine “Fahrî Edebiyat Doktoru” pâyesi, Aydınlar Ocağı tarafından da “Üstün Hizmet Armağanı” verilmiştir. 1981'de ise İstanbul Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Târihi Enstitüsü tarafından “Üstün Hizmet Beratı” tevdi edilmiştir.
1946'dan beri, çeşitli dergi ve gazetelerde neşredilen ve sayısı 81'e ulaşan makalelerinin bir kısmı, diğer bütün eserlerini de basan İstanbul Fetih Cemiyeti tarafından kitap hâline getirilmiştir.
Fazlı ve Aligül adlarında iki oğlu olan Ekrem Hakkı Ayverdi, 24 Nisan 1984 tarihinde İstanbul'da Fâtih'teki evinde vefat etmiş ve Merkez Efendi Kabristanı'na defnedilmiştir. Tüm gayrimenkulünü ve koleksiyonlarını Vakfımıza bağışlamıştır.
Daha fazla bilgi için Ekrem Hakkı Ayverdi Arşivini inceleyebilirsiniz veya Ayverdi Enstitüsü'ne ulaşabilirsiniz.
Kitapları:
- 18. Asırda Lâle, İstanbul 1950
- Fâtih Devri Mîmârîsi, İstanbul 1953
- Fâtih Devri Hattatları ve Hat Sanatı, İstanbul 1953
- Fâtih Devri Mîmârî Eserleri, İstanbul 1953
- 19. Asırda İstanbul Haritası, İstanbul 1958
- Fâtih Devri Mîmârîsi Zeyli, İstanbul 1961
- Osmanlı Mîmârîsinin İlk Devri I, İstanbul 1966
- İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, (Ömer Lütfi Barkan ile) İstanbul 1970
- Osmanlı Mîmârîsinde Çelebi ve II. Sultan Murat Devri II, (Ö. L. Barkan ile) İstanbul 1972
- Osmanlı Mîmârîsinde Fâtih Devri III, İstanbul 1973
- Osmanlı Mîmârîsinde Fâtih Devri IV, İstanbul 1974
- İlk 250 Senenin Osmanlı Mîmârîsi, (A. Yüksel ile) İstanbul 1976
- Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Romanya, Macaristan I. cild 1 ve 2. kitap (A. Yüksel ile) 1977
- Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Yugoslavya II, (A. Yüksel, G. Ertürk, İ. Numan ile) İstanbul 1981
- Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Yugoslavya III, (A. Yüksel, G. Ertürk, İ. Numan ile) İstanbul 1981
- Avrupa'da Osmanlı Mîmârî Eserleri, Bulgaristan,Yunanistan, Arnavutluk IV, (A. Yüksel, G. Ertürk, İ. Numan ile) İstanbul 1982
Müteahhit olarak inşâ ve restore ettiği eserler:
- İstanbul'da Zeynep Hanım Konağı tamir ve tâdili, 1922
- Medresetü'l-kuzât tâdilatı, 1922
- Harbiye Nezareti tâdilatı, 1922
- Bağdat Caddesi inşaatı, 1926-1928
- Maltepe Köprüsü, 1929
- Yalakdere Köprüsü, 1930
- Altı apartman inşaatı Dârülfünun'dan Üniversite'ye geçiş için Merkez Binası umûmî tâdilatı, 1933
- Gurebâ Hastahânesi, Frengi Pavyonu inşaatı, 1933
- Boyacıköyü Câmii inşaatı, 1933
- Heybeliada Câmii inşaatı, 1934
- Üniversite Rasathânesi, 1935
- İstanbul Üniversitesi Biyoloji Enstitüsü inşaatı, 1934
- Gureba Hastahânesi tâmirleri Cerrahpaşa Hastahânesi Göz Pavyonu Haseki Hastahânesi Tedavi Pavyonu Kadıköy Halkevi binası, 1939
- Taksim Belediye Gazinosu, 1939
- Elhamra Sineması Dört adet yol inşaatı Kuyucu Murad Paşa Sebili ve Medresesi restorasyonu, 1943-1950
- Hasanpaşa Medresesi restorasyonu, 1943-1950
- Barbaros Âbidesi kaidesinin inşaatı, Bozdoğan Kemeri tâmiri Gazanfer Ağa Medresesi restorasyonu, 1941-1950
- Beykoz İshak Ağa Çeşmesi restorasyonu, Bâli Paşa Câmii restorasyonu, 1935
- Mesih Paşa Câmii restorasyonu, 1935
- Lâleli Câmii restorasyonu, 1937 Ayasofya Camii restorasyonu, 1943
- Topkapı Sarayı tâmirleri, 1935-1945
- İstanbul Üniversitesi Merkez Binası restorasyonu, 1949-1950
- Bursa'da Vilâyet Konağı, 1923
- Mâliye Defterdarlık Dairesi, 1924
- Vilâyet Matbaası, 1925
- İpekiş Fabrikası I. kısım inşaatı, 1926
- Yol şebekesi Edirne'de Selimiye Câmii restorasyonu, 1929-1946
- Üç Şerefeli Câmi restorasyonu, 1929-1946
- Eski Câmi restorasyonu, 1929-1946
- Bâyezid Câmii restorasyonu, 1929-1946
- Muradiye Câmii restorasyonu, 1929-1946
- Havsa'da Sokullu Câmii restorasyonu, 1938
- Çorlu'da Süleyman Paşa Câmii restorasyonu, 1949